Vogelreis naar winters Estland 2018: extreme close call met een Europese lynx

Winters Estland is een uitdagende natuurreis! Hard werken in barre omstandigheden, op zoek naar moeilijke vogels en diersoorten en weinig densiteit. Maar in dit adembenemende decor – en mits wat doorzettingsvermogen – is een natuurreis naar Estland altijd een voltreffer. Voel de spanning van een intensieve speurtocht naar de lynx en geniet mee van de vogelwaarnemingen. Een prachtige natuurreis naar Estland verwoord in een bijzonder reisverslag van deelnemer Jörg Hamann.

Kom alvast in de sfeer met dit filmpje van deelnemer Alexander Brackx:

Maandag 12 februari: rustige start van onze natuurreis naar Estland

Een rechtstreekse vlucht van Amsterdam brengt ons naar Tallinn, waar het Belgische deel van onze groep en gids Johannes Jansen ons al opwachten. Wij pakken de bagage in twee ruime minibusjes en rijden door het besneeuwde landschap richting het zuidwesten van Estland.

Af en toe stoppen we voor roofvogels, maar een klapekster is voorlopig onze enige vangst. In de vooravond nemen wij de boot naar Muhu. Van daaruit is het nog anderhalf uur rijden naar onze slaapplaats: een prachtig gelegen landhuis. Hier verblijven we de komende twee dagen, terwijl we de natuur aan de westelijke zijde van het eiland Saaremaa ontdekken. Wij genieten van een driegangenmenu bij de open haard en maken kennis met elkaar en onze Estse gids Tarvo.

Dinsdag 13 februari: ijs-eenden, eiders en elanden

Om 7 uur staat het ontbijt met sprotjes en blauwebessenjam klaar. Nog in de ochtendschemering vertrekken wij naar de Undva-baai in het noordwesten van het Vilsandi National Park. We doorkruisen een prachtig besneeuwd landschap van bossen en weiden. Al binnen enkele minuten zien wij de eerste stellers eidereenden. Ongeveer honderd van deze prachtige vogels zijn in de bocht aanwezig. De meeste op grotere afstand, maar enkele laten zich van dichtbij bewonderen. Geregeld komt er ook een klein groepje voorbijvliegen. Wat een prachtige eenden zijn het toch!

Verder maken de vele brilduikers, ijseenden, grote zee-eenden, middelste zaagbekken, nonnetjes en enkele zeearenden het plaatje compleet. Ook zit er een jonge slechtvalk op een steen op het strand. Wanneer die opvliegt, schrikt het hele gezelschap op.

Wij rijden door naar de haven van Veere. Hier zien we grote zaagbekken en opnieuw veel ijseenden. Gigantisch veel ijseenden, overal waar je kijkt! De mannetjes van zowel de grote zaagbekken als de ijseenden zijn al behoorlijk hitsig.

Met opgezette kuif gaan de grote zaagbekken elkaar te lijf. De ‘lachende’ zang van de ijseenden brengt sfeer in de baai.

Na de lunch in ons landhuis, keren wij terug naar dezelfde baai. We kunnen maar niet genoeg krijgen van de stellers eiders. Onderweg zien wij een elandmoeder met haar kalf. Met hun lange poten rennen ze moeiteloos een besneeuwde weide over. Ze kijken ons nog even aan voor ze achter de bomen verdwijnen.

In de baai aangekomen worden we getrakteerd op een prachtig uitzicht met de zon boven de zee. Helaas blijven er nog maar weinig stellers eiders over. We zien er kort nog enkele, maar de ochtend bleek veel beter.

Op de terugweg kruist een jongvolwassen eland ons pad. Later rijden wij naar een plek in het bos waar de dwerguil moet zitten. Het uiltje beantwoordt het zachte gefluit van onze gids en komt dichterbij, maar laat zich niet zien. Terug in het landhuis blikken we terug op een zeer geslaagde eerste dag van onze natuurreis door Estland.

Woensdag 14 februari: mezen en spechten bij Matsalu

Wij verlaten Saaremaa vroeg en rijden terug naar de boot. In Muhu stoppen wij bij de prachtige dorpskerk. Ja, af en toe is er ook tijd voor een brokje Estse cultuur, maar al snel richt onze aandacht zich weer op de vogeltjes. Vlakbij de kerk staat een voederhuisje, waar onder andere goudvinken, groenlingen en een appelvink zich erg mooi laten bekijken.

Deze keer nemen we het veer bij daglicht. De ijsbestendige veerboot vaart gezwind door een groot zonbeschenen ijsvlakte. Dit stuk van de Baltische zee is helemaal dichtgevroren en bedekt met ijsschotsen. Wat een zicht! Vanop het voordek speuren we de zee af. 

Op het vasteland van Estland doorkruisen wij het landschap en slaan we af richting Matsalu. Vlakbij een gigantisch hoogveen ontdekken we een groep korhoenders in de bomen langs de weg. Enkele mannetjes laten zich mooi bekijken, maar vliegen uiteindelijk toch op. Daarna zien we een eerste notenkraker. Net als een groep mezen met onder andere een heel mooie waarneming van de kuifmees.

Bij een open stuk in het bos (nabij het Matsalu National Park) laat medereiziger Alex ons stoppen voor iets dat hoog in de top van een den zit. Het blijkt een dennenappel te zijn… Maar ondertussen ziet gids Johannes in de dode boom vlakbij de wagen een specht omhoog wippen. Witrugspecht! We haasten ons uit de auto en kunnen het mannetje erg mooi bekijken. In de verte weerklinkt bovendien de klagerige ‘lach’ van een grijskopspecht. Ook die komt de open plek in het bos verkennen en krijgen we prachtig te zien.

We haasten ons uit de auto en krijgen de witrugspecht én de grijskopspecht prachtig te zien.

We rijden verder richting ons volgende verblijf, in de bossen van Roosta. Maar eerst nog een stop in een gebied waar al enkele weken een sperweruil rondhangt. We vinden er een zwerm barmsijzen met daartussen twee witstuitbarmsijzen, maar geen sperweruil.

Voor de lunch pauzeren wij in het kleine stadje Haapsalu. In een gezellig eethuis verwarmen we ons aan soep, een hartige quiche en een heerlijk taartje. Aan het einde van de dag doen wij vergeefse lokpogingen voor de verschillende uilen. Wel zien wij opnieuw twee elanden en sporen in de sneeuw van nog veel meer van deze imposante beesten.

Donderdag 15 februari: volg het lynxenspoor… tot bij de sperweruil!

Wij vertrekken om 7 uur naar het vlakbij gelegen Leidissoo-bos. Hier in Noordwest-Estland is de temperatuur vannacht gedaald tot -8 graden. De sneeuw kraakt en zit vol voetsporen. Vrijwel meteen ontdekt Johannes het spoor van een nog jonge lynx, die niet lang voor ons via een bospad de weg over stak. De spanning stijgt, we speuren met ingehouden adem de bosrand af. Geen beweging, de sloeber is ons vast al ver voor. Even later verschijnt de zon boven een vredig, middeleeuws ogend winterlandschap.

We ontbijten in het bos. Een pestvogel vliegt rinkelend over ons heen. Kort daarna zien wij een korhoenvrouwtje overvliegen. Een stuk verderop staan veel oude olmen. Spechten zien wij niet, maar wel een notenkraker van dichtbij. Een hazelhoen laat zich dicht maar kort zien en een groep witkopstaartmezen foerageert boven onze hoofden.

Voor de lunch rijden wij naar Dirhami, een klein haventje aan de kust. Tussen brilduikers, ijseenden, grote zaagbekken, nonnetjes en vele meeuwen zwemmen in de haven twee flinke grijze zeehonden. Waarschijnlijk komen ze af op de resten van de vangst die een vissersboot overboord gooit.

Aan de zeezijde van de haven zitten honderden ijseenden. De mannetjes zijn duidelijk in balts. De Oostzee ligt kalm onder de zon. Hetzelfde beeld toont zich bij Kap Pöösaspea, waar wij bij de vuurtoren opnieuw veel watervogels zien. Hier merken we onze eerste zwarte zee-eenden op.

Deze keer hebben we geluk! Hoog in een berk zit een sperweruil. Hij vliegt onze kant op en landt op de punt van een spar vlakbij.

Wij rijden terug naar het gebied met akkers en windmolens waar deze winter al een sperweruil is gezien. Deze keer hebben wij geluk. Gids Tarvo ontdekt de vogel ver weg op de hoogste takken van een berk. Snel verplaatst de uil zich onze kant op, landend op het puntje van een spar. Wij kunnen de uitvoering van deze droomsoort van dichtbij bewonderen, zittend en ook vliegend!

Vrijdag 16 februari: weer lynxen in de buurt!

Een ochtendrondje door het Leidissoo-bos levert weinig op. Na het ontbijt zien we wel enkele pestvogels en op weg naar de haven van Dirhami stoppen we nog een paar keer in het bos. In de haven zien we weer veel zaagbekken, maar nu zonder de zon die het plaatje gisteren compleet maakte. Na de lunch laten we ons uitzwaaien door twee zeearenden. De rit gaat langs Tallinn, waar wij afscheid nemen van gids Tarvo en kennismaken met zijn collega Marika, die ons de komende twee dagen zal begeleiden.

Aangekomen op onze verblijfplaats trekken we nog voor een avondronde door de nabije bossen. Onze gids hier is Eivo, een jager die het ecotoeristische pad ingeslagen is. Hij weet veel van lynxen en laat ons die avond al verse sporen van zeker zeven dieren zien. Met de deuren open en de spotlichten aan rijden wij drie uur lang door de bossen, tot onze benen bijna bevroren zijn. Maar we hebben het ervoor over! Wij krijgen vanavond geen lynx te zien, maar voelen de spanning van zijn aanwezigheid.

De Estse natuurgids vindt verse sporen van minstens zeven lynxen. Met de busdeuren open en de spotlichten aan doorkruisen we urenlang de besneeuwde bossen. We voelen de aanwezigheid van de lynxen en hebben er bijna bevroren benen voor over om ze te zien.

Zaterdag 17 februari: spectaculaire spechten en een jagende dwerguil

Stipt om zes uur rijden we weg. Het sneeuwt zachtjes en de thermometer wijst -11 graden aan. Opnieuw is het spannend: we spotlighten langs bospaden. Bij open stukken in het bos kijken we goed rond. Verschillende reeën laten zich zien, maar geen lynxen.

Met de opgaande zon verschijnen de eerste vogels, waaronder de notenkraker, de klapekster en uiteindelijk ook een witrugspecht, die zich samen met een grote bonte specht laat vergelijken. Het landschap met zijn sparren en berken ligt er vredig bij en wij genieten van deze schitterende ochtend.

Voor de lunch keren we terug naar de jagersvilla waar we verblijven. We hebben even tijd voor een dutje, of een wandeling in het park. Marika vertelt ons dat het park een goede plek is voor middelste bonte specht. En dus trekt iedereen zijn warme jas weer aan en gaan we op wandel naar die ene spechtensoort. In de grote eikenbomen laat een prachtig gekleurd mannetje zich al snel mooi aanschouwen. Hij is duidelijk in topvorm, wat een regenboog aan kleuren op zijn borst! STARLING-gids Johannes wijst ons op de rozerode onderstaart en het vleugelpatroon.

De volgende wandeling sla ik over en zo mis ik de zichtwaarneming van een jagende dwerguil. Jammer!

Bij terugkomst is iedereen lyrisch: met een golvende vlucht als van een specht vloog de dwerguil van boomtop naar boomtop en joeg hij de zangvogels in het struikgewas de stuipen op het lijf.

Na de middag begint het te sneeuwen, wat de speurtocht naar de lynx niet makkelijker maakt. Er kan nog een aantal centimeter bij onder de jeep, maar het is al nipt. Toch vertrekken we. Wij zoeken naar sporen, maar komen als snel vast te zitten in de sneeuw op een bospad. Wie had dat voorspeld? We gaan langzaam te voet verder. De wagens zijn al snel weer uit de sneeuw getrokken en we rijden een ander stuk bos in. Elanden kruisen ons pad en we zien reeën in het bos. Later vinden wij verse sporen van een lynx die ruim vijfhonderd meter over de weg is gelopen. Wij blijven hoop koesteren…

Zondag 18 februari: strikken we vandaag een lynx?

Onze laatste ochtend, en dus onze laatste kans op een lynx. Opnieuw gaan we om zes uur op pad. Wij rijden door het bos tot Eivo kraakverse sporen van een moeder lynx met vier jongen ontdekt. De dieren moeten zopas een heel stuk op de weg hebben gelopen. Het sneeuwt licht en er liggen nog maar weinig vlokjes in de pootafdrukken. De lynxen zijn heel dichtbij!

We kunnen het spoor van de lynxenfamilie bijna twee kilometer volgen terwijl ze over het bospad marcheren. Af en toe namen ze een afslag links of rechts, om te markeren. Maar wanneer we een dorpje naderen, verandert het spoor plots van koers en loopt het het bos in. Onze lokale gids weet perfect waar ze heengaan en stelt voor om snel om te rijden naar een open plek in het bos. Een goed plan, besluiten we. We rijden even en parkeren onze wagens dan op een ruime afstand van de open plek.

In volstrekte stilte wandelen we naar de rand van de open plek. We laten ons niet afleiden. Vlakbij roept nochtans een dwerguil. Komt de lynxenfamilie tevoorschijn?

Wij wachten enige tijd en speuren in stilte de bosrand af, maar de familie lynx komt niet tevoorschijn. Een koppel notenkrakers verraadt luid krakend onze positie. Hadden de lynxen ons door, bleven ze rustig in het bos, liepen ze om? Ze hadden kennelijk een ander plan. In elk geval waren wij er heel dicht bij. En dat we dit magnifieke dier niet zagen, doet geen afbreuk aan het succes van deze mooie reis.

In de jagersvilla nemen wij afscheid van Eivo en Marika. Marika brengt mij naar het vliegveld, terwijl de rest van de groep aan een laatste vogelkijksessie begint. Zij stappen ’s avonds op het vliegtuig terug.