Reisverslag Nederland-België 2019: roofvogelworkshop over de grenzen heen

Tijdens het weekend van 20 tot 22 september 2019 trokken zeven deelnemers met gids Wouter Faveyts op roofvogelworkshop in Nederland. Het relaas van een fijn weekend, met een goede sfeer en vooral: veel, heel veel roofvogels!

Interessant dessert

Op vrijdagavond maakten deelnemers en gids kennis met elkaar in het hotel in Ossendrecht, vlakbij de Belgisch-Nederlandse grens. De onwennigheid in de groep maakte razendsnel plaats voor gezelligheid en een leuke sfeer. Het klikte meteen tussen de deelnemers. Net zoals we het graag hebben bij STARLING!

Na een lekkere maaltijd kregen de deelnemers nog een extra dessert … Een uitgebreide presentatie over hoe je de meest courante roofvogelsoorten van België herkent. Geen lichte kost, maar de groep bleef heel aandachtig. De ‘les’ was een goede inleiding voor het echte werk in het veld.

Op naar de Biesbosch!

Meteen na het ontbijt trokken we op zaterdagochtend richting de Biesbosch (Nederland). Op onze eerste stopplaats hoefden we niet lang geduld te oefenen. Een van de eerste exemplaren die we in de kijker kregen, was meteen één van de meest iconische soorten van de Biesbosch: een visarend! Op een afstandje liet een prachtig exemplaar zich uitgebreid bewonderen, heen en weer vliegend en jagend.

Van op ons uitkijkpunt genoten we verder van buizerds en vier bruine kiekendieven. Een tweede visarend, enkele torenvalken en meerdere sperwers zorgden voor extra vertier.

We zagen hoe een slechtvalk in de lucht een watersnip te pakken kreeg. Met de prooi in de klauwen vloog ze weg, om hem op te peuzelen in een boom.

Later bekeken we uitgebreid de duizenden watervogels in het watergebied. Tot een jagend vrouwtjesslechtvalk die kwam bestoken. De vogel zweefde geruime tijd boven het gebied, om af en toe aan te vallen. We zagen een watersnip die in de lucht werd gegrepen! Heel sneu voor de watersnip, maar wel een geweldige waarneming voor ons.

De slechtvalk vloog weg met haar prooi in de klauwen en gelukkig ging eten op een voor ons zichtbare plek in een boom. Door de telescoop konden we minutenlang waarnemen hoe de slechtvalk de watersnip plukte en verorberde. Kortom: onze eerste stopplaats scoorde alle mogelijke punten.

Een visarend kwam prachtig langsvliegen tijdens ons bezoek aan de Biesbosch.

Zoeken naar zeearenden …

Voor de lunch trokken we naar een nieuwe plek. Terwijl we onder een stralende hemel onze boterhammen opaten in het veld, genoten we van drie jonge visarenden in een bos van dode bomen. De vogels vlogen ook regelmatig rond. Eentje kwam aanvliegen met een forse vis in de klauwen.

Daarnaast spotten we hier nog buizerds, bruine kiekendieven en een sperwer. Geen gebrek aan roofvogels, maar het werd stilaan wél tijd voor die andere iconische Biesbosch-soort: de zeearend.

Omdat de tweede stopplaats helaas evenmin een waarneming opleverde, verkasten we maar naar een volgende plek. In alle richtingen speurden we keurig het luchtruim af. Dat leverde buizerds, bruine kiekendieven, visarenden, torenvalken en een heel verre havik op. Maar geen spoor van een zeearend. Zouden we de dag echt moeten afsluiten zonder deze soort?

We speurden het luchtruim in alle richtingen af. Tot het verlossende moment zich aandiende: twee volwassen zeearenden!

We gaven niet zomaar op. Op de laatste stopplaats van de dag ging het speuren keihard door. Tot het verlossende moment zich aandiende: twee volwassen zeearenden! We konden de vogels minutenlang waarnemen, weliswaar van op wat afstand. Alle deelnemers konden mooi genieten van deze enorme roofvogels. Missie geslaagd.

De gezonde blos op de wangen deed vermoeden dat we lang in de buitenlucht vertoefd hadden. Zon en wind hadden hun werk gedaan. Tijd om hotelwaarts te keren. We sloten de dag af met alweer een voortreffelijke maaltijd en een leerrijke presentatie.

Slechtvalken maken telkens een sterke indruk tijdens onze workshops.

Terug naar onze thuishaven

Op zondag trokken we na het ontbijt de Belgische grens over naar de Kalmthoutse Heide. Een stralende herfstochtend, met wat meer wolken dan de vorige dag. Dat zag er niet slecht uit om naar roofvogels te zoeken. De dag voordien hadden we in de Biesbosch vergeefs gespeurd naar de boomvalk. Vandaag lukte het ons al heel snel om een mooi juveniel exemplaar in beeld te krijgen. De vogel liet zich mooi bewonderen in de top van een dode boom. Daarmee hadden we de drie courante en te verwachten valkensoorten op zak – mooi!

Dieper in de heide zochten we enkele plekjes op met een goed uitzicht over het omringende terrein. Speuren in alle richting leverde buizerds en sperwers op, en minstens één torenvalk. Heel in de verte zagen we ook nog twee boomvalken, een langstrekkende bruine kiekendief en – waarschijnlijk – een havik die zich heel kort liet zien.

Een niet-alledaags valkje!

Toen we plots een zittend valkje ontdekten dat er interessant uitzag, schoven we wat dichter. Het bleek zowaar een smelleken te zijn! Geen zeldzame soort, maar niet altijd evident om te zien te krijgen tijdens een roofvogelworkshop als deze. Tijdens de trektijd kan je deze kleine valkensoort ‘overal en nergens’ te zien krijgen. Maar als het lukt, is het doorgaans een vliegensvlugge waarneming van een langsjakkerende vogel. Deze keer niet dus: de vogel liet zich prima bekijken door de telescoop. Het smelleken keek wat rond en poetste zijn verenkleed.

De pieper had de juiste keuze gemaakt. De valk had de kans op een succesvolle jacht verkeken.

Ineens ging de vogel er laag en snel vandoor. Het begin van een spectaculaire jachtvlucht op een pieper (waarschijnlijk een graspieper). Een jachtvlucht zoals in de boekjes. De valk kon de pieper niet meteen verrassen. Vervolgens joeg hij in korte cirkels omhoog achter de pieper aan, die alle moeite deed om boven de valk uit te blijven.

Toen dat niet leek te lukken, veranderde de pieper van ontsnappingstactiek. Hij schoot naar de kruin van een nabijgelegen den, met het smelleken vlak achter zich aan. De pieper had de juiste keuze gemaakt. De valk dook ook de boomkruin in, maar had al snel door dat hij de kans op een succesvolle jacht verkeken had. We zagen het smelleken nog even mooi in zit, maar verloren de vogel uit het oog toen hij van positie veranderde in de boom. Topmomentje!

Een van de buizerds die we zagen.

Vlak daarna passeerde een adult vrouwtje bruine kiekendief dichtbij, actief op trek. Tussendoor werden we nog verwend met leuke niet-roofvogels, zoals enkele groepen kruisbekken, een late koekoek en wat roodborsttapuiten en tapuiten. We konden als een zeer tevreden groep aan de lunch beginnen.

Kiekendieven en ander leuks in Saefthinge

Voor de namiddag verkasten we naar de overkant van de Schelde, naar het Verdronken Land van Saefthinge. Daar konden we ons vergapen aan bruine kiekendieven, buizerds, een sperwer, een jonge slechtvalk en een mooi aantal torenvalken. Toen de workshop er bijna op zat, dook bij de laatste stopplaats nog een adulte vrouwelijke havik op. Helaas bleef de waarneming zeer kort en vloog de vogel – na een mislukte aanval op een groep duiven – van ons weg, de bomen in.

Een mannetje bruine kiekendief dat dichtbij langs vloog en roepende baardmannetjes vlakbij in het riet boden nog enig soelaas. Maar de regenwolken die naderden vanuit het westen kondigden het einde van de roofvogelworkshop aan.

Een heel fijn weekend vol roofvogels en roofvogelpraatjes, met alweer een fijne groep geïnteresseerde vogelkijkers, zat er op. Dank aan alle deelnemers voor een geslaagde roofvogelworkshop!

Lijst van waargenomen roofvogelsoorten:

1. visarend: minstens 3 en mogelijk minstens 6 verschillende exemplaren gezien op de eerste dag in de Biesbosch. Langdurig kunnen waarnemen, zowel in zit als in vlucht.
2. zeearend: 2 adulte vogels op de eerste dag in de Biesbosch.
3. bruine kiekendief: frequent waargenomen in de Biesbosch op de eerste dag. Voor zover te zien vooral juveniele vogels, maar ook minstens één adult mannetje. Twee exemplaren op de tweede dag in de Kalmthoutse Heide, waaronder een adult vrouwtje. Minstens vier exemplaren in het Verdronken Land van Saefthinge op de tweede dag.
4. buizerd: frequent waargenomen in elk bezocht gebied.
5. sperwer: diverse waarnemingen in elk bezocht gebied.
6. havik: 1 verre vogel in de Biesbosch op de eerste dag, een mogelijke vogel op de tweede dag in de Kalmthoutse Heide en een adult vrouwtje nabij het Verdronken Land van Saefthinge.
7. torenvalk: frequent waargenomen in elk bezocht gebied.
8. boomvalk: een juveniele vogel van dichtbij en enkele langeafstandswaarnemingen op de Kalmthoutse Heide op de tweede dag.
9. slechtvalk: met succes jagend vrouwtje in de Biesbosch op de eerste dag. Juveniele vogel in het Verdronken Land van Saefthinge op de tweede dag.
10. smelleken: langdurige waarneming van een zittende en jagende vogel in de Kalmthoutse Heide op de tweede dag.

Overzicht van de voornaamste niet-roofvogelvogelsoorten die werden waargenomen: lepelaar, grote zilverreiger, kleine zilverreiger, waterral, koekoek, cetti’s zanger, roodborsttapuit, tapuit, kruisbek.