Heersers van het luchtruim: libellenworkshop in de Antwerpse Kempen

Natuurworkshops en algemene natuurexcursies zijn kwalitatieve uitstappen in zorgvuldig uitgekozen gebieden tijdens de beste periodes. We kaderen de uitstappen in met een gezonde portie ecologie, ethiek en herkenning! Het is de bedoeling om alle deelnemers de nodige bagage mee te geven zodat zij achteraf zelf aan de slag kunnen gaan, zonder hulp van ons of andere organisaties. 

Strategische planning

Voor de libellenworkshop richtte STARLING zich voornamelijk op familieherkenning. Doelbewust kozen we voor de eerste vliegpiek in het jaar van libellen zodat deelnemers de daarop volgende piekperiodes zelf kunnen ervaren. Bij aankomst in de buurt van Mol, werden we op gepaste wijze verwelkomd door het gezang van gekraagde roodstaart, zwarte specht en wielewaal! De voorbode van een topgebied …

Deze streek is zonder enige twijfel één van de allerbeste libellengebieden in de Benelux. Met meer dan 50 soorten een absolute hotspot. Op weg naar de kern van het gebied viel ons oog op de eerste juffers. Met de nodige voorzichtigheid plaatsten we zowel grote roodoogjuffer als vuurjuffer en koraaljuffer (meteen een typische Kempen soort) in de SWAROVSKI telescoop. Het verschil met echte libellen werd onmiddellijk duidelijk uitgelegd en zou niet veel later ook in de praktijk getoond worden. Ook maakten we een eerste indeling van de families en de kenmerken met gelijkende soorten. Essentieel voor het verdere verloop van de dag was ook dat we toonden hoe je soorten van dichtbij kan zien door altijd langzaam te bewegen!

Van juffers tot libellen

De volgende soort die ons pad kruiste was oeverlibel, de eerste echte libel. Het mooi uitgekleurde mannetje werkte goed mee en liet zich langdurig bewonderen. Alle kenmerken werden overlopen en het typische gedrag van ‘oeverlibellen’ was duidelijk te zien. Niet veel later vonden we ook viervlekken. Eén exemplaar werd bijna beeldvullend in de telescoop gezet zodat alle details nauwlettend waargenomen konden worden. Er werd ook gewezen op vliegpatronen, foerageergedrag en vorm van het lichaam en vleugels zodat de soort in de loop van de dag verder makkelijk herkend kon worden. Een dodaars, levendbarende hagedis, ronde zonnedauw en enkele poelkikkers zagen dat het goed was. De toon was gezet!

Iets dieper in het gebied vonden we de tweede schaarse juffer, een variabele waterjuffer. Het kenmerkende uitroepteken op het borststuk, het Y-teken op segment twee, het vrij zwarte achterlijf en de grootte waren in directe vergelijking met een azuurwaterjuffer, mits wat geduld, aardig te zien! Ondertussen viel ons oog op een onmiskenbare weidebeekjuffer met een koningsvaren als toemaatje! Aangekomen bij een iets rijkere plas dan de eerste zure vennetjes, vonden we perfect habitat voor de eerste knalsoorten. Het duurde niet lang of we vonden onze eerste glanslibel voor de dag, smaragdlibel! Makkelijk te herkennen in vlucht aan de groene ogen, het donkere knotsvormige achterlijf en de grootte. Ook het foerageergedrag was kenmerkend in vergelijking met de talrijke aanwezige viervlekken!

Tijd voor de allergrootsten!

Niet veel later vonden we onze eerste glazenmaker.. En wat voor één! Een glassnijder liet zich mooi bewonderen langs de oever. Samen met het habitat, de vliegperiode, grootte en kenmerkende tekening op het achterlijf onmiskenbaar. Ook een grote keizerlibel met knalgroene borststuk en helderblauwe achterlijf was op de plas komen vliegen en werd mooi waargenomen. Na de picknick maakten we, op de terugweg richting auto, nog een stop aan de eerste iets voedselrijkere plas voor onze laatste doelsoort van het gebied. De zon was lekker beginnen stralen en we wisten dat het goed zat. Onmiddellijk bij aankomst vonden we dan ook verschillende vroege glazenmakers. Bruin achterlijf, doorschijnende vleugels en groene ogen maken ook deze soort heel herkenbaar in de vlucht. Zeker wanneer ze vlak voor je neus komen foerageren.. Ook een lantaarntje, platbuik, blauwe breedscheenjuffer en watersnuffel vervoegden het lijstje van libellen en juffers en lieten zich knap bewonderen in de telescoop.

Specialisten van de arme zandgronden

Het tweede gebied van de dag werd gekenmerkt door armere systemen waardoor we kans maakten op de andere typische soorten van de Kempen. Met name de witsnuitlibellen! Al snel bij aankomst bleek onze keuze een absolute voltreffer te zijn met een plasje vol libellen. Tussen de viervlekken, smaragdlibellen en grote keizerlibellen zagen we al snel enkele kleine ‘dansende’ libellen. Wanneer de zon achter de wolken verdween haastten ze zich naar de kant waar ze zich mooi lieten bewonderen. Venwitsnuitlibel bleek vrij talrijk te zijn samen met een groot deel van bovengenoemde soorten. Ondertussen kwam nog een viervlek zijn eitjes afzetten wat een heel aardige bonus was!

Wat verder aan het volgende vennetje, vonden we naast boomvalk, boompieper, kleine zonnedauw en moeraswolfsklauw, heel kortstondig ook een plasrombout. Helaas was deze telg van de unieke familie van de rombouten te snel weg om in de telescoop te zetten. Als slot van de dag probeerden we dit goed te maken door op zoek te gaan naar zijn zeldzame broertje. Ook ditmaal bleek geduld een belangrijke deugd want het was pas de tweede poging aan de heldere beek die doeltreffend was! Een beekrombout liet zich minuten lang schitterend bekijken en was voor ons de ideale afsluiter van een geslaagde libellenworkshop!