Reisverslag natuurreis en fotografiereis naar de Brazilië: Obrigado Pantanal!

In juli reisde STARLING af naar de kleurrijke Pantanal onder leiding van Karl Van Ginderdeuren. Hij keek er naar uit om deze natuur- en fotografiereis te begeleiden gericht op de geweldige fauna en flora die Brazilië te bieden heeft. Het reisschema zou zich richten op het grootste wetland ter wereld, de Pantanal. Karl schreef een bijzonder inspirerend verslag die we graag met jullie delen.

De Pantanal ligt voornamelijk in Brazilië, met kleinere delen die zich uitstrekken tot in Bolivia en Paraguay. Het is een van de grootste tropische wetlands ter wereld, met een oppervlakte van meer dan 150.000 vierkante kilometer (groter dan België dus). De Pantanal staat bekend om zijn ongelooflijke biodiversiteit en dient als toevluchtsoord voor een grote verscheidenheid aan planten- en diersoorten. Dit ecosysteem wordt gevormd door een combinatie van seizoensgebonden overstromingen en diverse habitats, waaronder rivieren, meren, moerassen en bossen. De mooiste tijd om de Pantanal te bezoeken is in het regenseizoen (december tot maart), wanneer rivieren overstromen en een enorm, onderling verbonden systeem van waterwegen gecreëerd wordt dat de rijke biodiversiteit van de regio voedt. Echter, in deze tijd van het jaar is het lastig om de verspreid voorkomende fauna te zien, om je te verplaatsen of zelfs gestoken te worden door een massa insecten. Daarom worden de meeste trips gemaakt in de winter (onze ‘noordelijke’ zomer) wanneer de Pantanal droger is, en dieren zich verzamelen rond de resterende waterwegen en vijvers.

Zo kwamen we aan in Cuiaba, waarna we naar het prachtige NP Chapada dos Guimarães reden. Chapada ligt net ten zuiden van het Amazonegebied, sommige delen ervan monden uit in de Amazone, maar worden niet beschouwd als onderdeel van het Amazonewoud. Chapada staat bekend om zijn landschappen, waaronder uitgestrekte plateaus, steile kliffen, watervallen, grotten en unieke rotsformaties. De regio is ongewoon rijk aan biodiversiteit, met een mix van ecosystemen van de Amazone, Cerrado (typisch Braziliaanse savannebos) en Pantanal. Het bos is ook minder hoog dan in de Amazone, waardoor het veel gemakkelijker is om vogels te kijken. Veel vogels werden alleen op dit eerste deel van de reis gezien. Het meest indrukwekkend voor velen van de groep was de red-and-green macaw, die je in de Pantanal zelf niet ziet. Daar is de hyacint macaw de dominante soort. Het was tijd om het water stroomafwaarts te volgen richting het Pantanal-moerasland, waar we tien dagen zouden doorbrengen en in meerdere lodges zouden slapen, elk met zijn eigen specialiteit. De noordelijke lodges hebben meer cerrado- en termietenlandschappen, dus daar is de kans groter dat je giant anteaters en tamandua’s ziet. De zuidelijke lodges staan ​​het meest bekend om het jaguartoerisme.

Dit betekende dat we over de befaamde Transpantaneira zouden rijden. De Transpantaneira, ook wel bekend als de Transpantanal Highway, is ongeveer 147 kilometer (ongeveer 91 mijl) lang. Hij begint in de stad Poconé en loopt zuidwaarts naar het dorp Porto Jofre, diep in de wetlands van de Pantanal. Het is een onverharde weg, beroemd om zijn 120 houten bruggen, die verschillende rivieren, beken en moerassen langs de route kruist. Maar deze weg is nooit afgemaakt en gaat dus eigenlijk nergens heen. Veel mensen willen hem zo houden, om minder verkeer door het hart van de Pantanal te hebben. Als je deze weg rijdt en de Pantanal inrijdt, zie je direct hoe kwetsbaar deze plek is. Het wetland ligt stroomafwaarts van alle omliggende regio’s, zelfs van meerdere landen. Als iemand stroomopwaarts vervuilt, lijdt de Pantanal. Bovendien is >90% van de Pantanal privélandbouwgrond, met voornamelijk rundveehouderij. Vanwege de seizoensgebonden overstromingen is er geen andere landbouw mogelijk.

Vroeger deden de boeren wat ze wilden, waardoor delen van het cerradobos werden platgewalst (koeien vinden meer voedsel in grasland dan in een donker bos), jaguars werden afgeschoten en miljoenen vogels werden gestroopt en gevangen. Veel soorten gingen snel achteruit. De hyacintara’s hadden een dieptepunt in de jaren negentig, toen er nog maar 2500 vogels over waren. Maar in de afgelopen twintig jaar is er veel veranderd: ecotoerisme bloeide, waardoor veel dieren levend veel meer waard zijn dan dood. Tegenwoordig geven meer dan een miljoen mensen per jaar veel geld uit om de Pantanal te bezoeken. Dat helpt deze zeer kwetsbare plek te beschermen en genereert duurzamere inkomstenstromen voor landeigenaren.

De eerste stop was bij de schilderachtige Aymara Lodge. Volgens velen in de groep was dit de beste lodge waar we sliepen. Vooral omdat ze veel investeren in het creëren van goede fotomomenten op het terrein van de lodge. Aymara ging over meer dan vogels. We vonden een groep Zuid-Amerikaanse coati, die we konden fotograferen met behulp van een afstandscamera en groothoeklenzen. Maar deze plek had een nog grotere verrassing. De eigenaar vertelde ons – terloops – dat hij een nieuwe schuilhut voor ocelot had getest en dat de kat vaak op bezoek komt. Zouden we bereid zijn om onze safariplannen te laten varen en tijd te besteden aan het wachten op de ocelot? Euuuuuu… JA, antwoordde de groep. Makkelijke beslissing dus.

We kunnen gerust zeggen dat we onze doelen voor deze reis hadden, zoals ara’s, kaaimannen, miereneters en jaguars, maar alleen al in katten toont de Pantanal een grote diversiteit: jaguars, ocelots, poema’s, jaguarundi’s, margays en Pantanalkatten leven allemaal samen in deze onregelmatige moerasomgeving. Maar jaguars domineren en waar ze veel zijn, jagen ze kleinere katten weg. Margays en Pantanalkatten zijn spoken die bijna nooit worden gezien. Heel dicht bij Aymara Lodge ligt Piuval Lodge, het meest bekend om miereneters. De reuzenmiereneter is erg zeldzaam met een wereldpopulatie van slechts 5000 dieren. We zagen een dier op afstand van de Transpantaneira en toen had ik geluk dat ik er ’s nachts nog een vond, met behulp van een warmtecamera en schijnwerpers (bedankt Siegfried voor het maken van een foto). Tamandua is kleiner dan de reuzenmiereneters en heeft een meer boomachtige ecologie waar hij zich voedt met termieten en mieren die in bomen leven. Beide waren erg speciaal om in het wild te zien.

Zoals je zou verwachten, gebeurt de meeste actie op en rond de waterwegen. In het droge seizoen is er nog steeds veel water, maar de hogere gronden drogen op. In het noordelijke deel van de Pantanal brachten we onze dagen door met het maken van vogelobservatiewandelingen, gecombineerd met safaritochten in jeeps. Hoe zuidelijker je gaat, hoe meer jeeps worden vervangen door boten en de meeste observaties gebeuren op het water. De avond op het water begint meestal met duizenden nachtzwaluwen die komen drinken. Meestal worden ze gevolgd door vleermuizen die de nachtzwaluwen overnemen als ze op zoek gaan naar voedsel. De Pantanal heeft de hoogste concentratie reptielen ter wereld. Er leven maar liefst tien miljoen kaaimannen en je ziet ze letterlijk overal. Maar kaaimannen en tegu waren niet de enige reptielen op de lijst. Ik wilde echt heel graag anaconda’s zien en Pantanal is een van de plekken waar je ze betrouwbaar kunt zien. De groene anaconda groeit tot buitengewone lengtes: er zijn exemplaren van 9 m gevangen. Zo’n groot dier heeft een stabiele omgeving nodig en de fluctuerende Pantanal is daar niet geschikt voor, daarom worden ze voornamelijk in de Amazone aangetroffen. De gele anaconda is tot 3 m lang en kan zich aanpassen aan de veranderende waterstanden van de Pantanal. We hadden het geluk om twee dieren te zien, maar ze zaten altijd met de kop in de struiken…

Verder naar het zuiden langs de Transpantaneira bereikten we uiteindelijk het dorp Porto Jofre. Dit is de jaguarhoofdstad van de wereld. En dit ontwikkelt zich al twintig jaar. We maakten de meeste boottochten in dit deel van de Pantanal, om de kans op het fotograferen van jaguars te maximaliseren. Het bleek ook een zeer goede plek te zijn voor andere wilde dieren, waaronder hyacintara’s, tocotoekans, capibara’s en tapirs… Tegenwoordig zijn er ongeveer 173.000 jaguars in de wereld, en de meeste van deze grote katten zijn te vinden in het Amazone-regenwoud. Hun bolwerk is in Brazilië – het herbergt ongeveer de helft van de geschatte wilde aantallen. Ter referentie: er leven ongeveer 5000 jaguars in de Pantanal, ongeveer gelijk aan de hele wereldpopulaties van sneeuwluipaarden, cheeta’s en tijgers. Maar als er veel meer jaguars buiten de Pantanal zijn, waarom zijn dat dan nog steeds de dieren die iedereen gaat zien? Een deel van het antwoord ligt in het feit dat de Amazone een minder open landschap is dan de Pantanal, en daarom zijn jaguars daar moeilijker te zien. De Pantanal is ook grotendeels privébezit, en ongeveer twintig jaar geleden begonnen sommige landeigenaren/veehouders met toeristische reizen. In die tijd zou je blij zijn om een ​​glimp op te vangen van een jaguar na een week in de Pantanal te hebben doorgebracht. In de loop van twintig jaar hebben de katten van Porto Jofre geleerd de boten te tolereren en tegenwoordig zijn alle huidige jaguars zonen en dochters van ouderlijke jaguars die toeristen tolereerden. Dit zijn niet meer dan een paar dozijn exemplaren die met de paplepel zijn ingegoten om natuurfotografen te negeren. Wat ze ervoor terugkregen, is dat landeigenaren ze niet meer afschoten. We verbleven op een ranch waar jaguars gemiddeld één koe per week doodden. Zonder toerisme dat aanzienlijke inkomsten genereert, zou dat niet worden getolereerd. Ik vind het erg vergelijkbaar met poemas die krankzinnig moeilijk te zien zijn in hun verspreidingsgebied, behalve in Torres Del Paine waar Billy er 17 in drie dagen zag.

Jaguardagen beginnen met maximaal 35 boten die Porto Joffre verlaten en op zoek gaan naar tekenen: vogels die alarmeren of capibara’s die wegrennen, maar het belangrijkste teken is een heel kleine beweging in de rietvegetatie. Een duidelijk teken dat er een jaguar op jacht is. Boten volgen deze beweging en soms verschijnt de jaguar. Als dat gebeurt, net als bij ander toerisme met grote katachtigen, wordt er natuurlijk getwitcht. Als er niet zoveel boten zouden kijken, zouden de katten niet gevonden worden. Omdat ze nog steeds erg moeilijk te zien zijn in de dikke vegetatie. Maar aan de andere kant is het geen ontspannen manier om tijd door te brengen met zo’n speciaal dier. De jaguars zelf geven er gewoonweg niets om. Ze slapen op een rivieroever met 100 fotografen die hun geheugenkaarten vullen, ze jagen met veel succes terwijl ze gestalkt worden door heel wat boten die hen volgen.

Nadat we een paar van deze drukke waarnemingen hadden gezien, besloten we op zoek te gaan naar onze eigen jaguars. We zien er misschien minder, maar krijgen aan de andere kant veel betere beelden en een leukere sfeer. Het stelde niet teleur, want we kwamen met spetterende beelden thuis. Is dit dan het einde van het verhaal? Nee! Er is nog één dier dat ik nog niet genoemd heb. En het bleek mijn favoriet van de reis te zijn: Onça-d’água in het Portugees, wat waterjaguar betekent. De reuzenotter is… gigantisch, met een lengte van 1,5-1,8 m en een gewicht van 22-32 kg. Op het land lijkt hij meer op een Duitse herder dan op een otter. Drie keer gaven ze ons wat tijd in goed licht en konden we een half uur bij ze blijven. In totaal zagen we 229 vogelsoorten en 21 soorten zoogdieren.

Hoogtepunten van de vogels waren de southern screamer, sunbittern, jabiru, capped heron, white eared puffbird, toco toucan, white woodpecker, pale crested woodpecker, red-legged seriema, yellow faced amazon, Mato Grosso antbird, great rufous woodcreeper, red billed scythebill, Chotoy spinetail, chapada flycatcher, white rumped tanager, curl-crested jay, white-banded tanager en 16 (!!) soorten papegaaien (ara’s, papegaaien en parkieten). Hoogtepunten van de zoogdieren waren de jaguar, ocelot, tamandua, Brazilian tapir, giant anteater en giant river otter.

We misten de maned wolf, maar omdat we Emas NP niet bezochten, zou het altijd heel moeilijk worden. Net als puma, jaguarundi, margay en Pantanal cat (die onze gids nog nooit had gezien). Ik denk dat we dan maar eens terug moeten?