Reisverslag Kazachstan: van pure steppes tot majestueuze bergen

Kazachstan draagt terecht de titel van ‘vogelparadijs van Centraal-Azië’. Steppes, woestijnen, bergen en meren werken er als magneten op de vogels in. Ervaren vogelreiziger Guido Orbie ontdekte het in mei 2018 met eigen ogen. Proef van Kazachstan met de hoogtepunten uit zijn reisverslag. De foto’s op deze pagina zijn van deelnemers Sabine Ongenae, Erwin Hoebrechts en Guido Orbie zelf.

Sneeuw en slijk trotseren

Vanuit de groene stad Almaty – een mix van supermoderne hoogbouw en oude huizenrijen in Sovjetstijl – rijden we op onze eerste dag naar Ili-Ala-Tau National Park. In de bergen ligt een mooi laagje verse sneeuw op het nog jonge groen van de bomen. De witte bergketen is overdonderend mooi, uitgestrekt en hoog. Op 2000 meter hoogte is het amper 7°C, maar de zon schijnt.

We moeten er – struikelend op de slijkerige, ondergesneeuwde bergpaadjes – wat voor overhebben, maar onze eerste waarnemingen vullen meteen onze hoge verwachtingen in. We worden vergast op dwergarenden, monniks- en Himalayagieren. In de namiddag vullen we ons lijstje verder aan met o.a. de steenarend, steppebuizerd, oriental dove, azuurmees…

Dorstlessend heiligdom

Tijdens onze rit over de Kokpek-pas pauzeren we ’s middags bij een waterbron. Dat lijkt wel een dorstlessend heiligdom in dit niemandsland van stenige rots-, berg- en steppelandschappen. Niet alleen de locals slaan hier water in, ook de vogels komen zich hier laven. We zien de bruinkopgors, grijze gors, ringmussen, grote gele kwik en zelfs een oeverloper.

Het desolate landschap is zinderend mooi en langs een track in de steppe gaan we met succes op zoek naar nieuwe soorten.

Plots doet een dringende kreet van medereiziger Cien de bus steigeren en stoppen: vier bruine vogels sluipen behoedzaam weg tussen de vegetatie. Het blijken prachtige zandkleurige zwartbuikzandhoenders.

Mijn echtgenote Chris laat ons stoppen voor een laag overzeilende, adulte steenarend. Reisgenoot Erwin haalt dan weer een bastaardarend uit de lucht en de voortdurend glimlachende plaatselijke gids Sacha doet ons plezier met woestijn- en isabeltapuiten.

Dat we onze weg door de Sogety-vallei afleggen in het zog van een wielerwedstrijd deert ons niet. Het trage tempo en de extra stops zijn goed voor struikrietzanger, kwartels, grauwe gorzen, kieviten …

Steppebuizerds vliegen hoog over, Turkestan shrikes glinsteren op een lage struik …

De ochtendstond …

Om halfzes ‘s morgens is iedereen perfect op de afspraak met de roep van de koekoek en de wielewaal en de zang van de nachtegaal en de azuurmees. Ook twee jakhalzen laten zich zien. Het blijkt de voorbode van meer moois, want diezelfde dag zien we – na wat geduld – de woestijngrasmus en de strandleeuwerik.

Op onze weg naar Charyn Canyon doet een overvliegende sakervalk de polsslag én de verwachtingen stijgen.

Na een geweldige stop in een immense vallei met paarden, een groep jufferkranen, kraanvogels, kleine plevieren en steppeklapeksters kunnen we besluiten dat dit een dag was die een applaus verdient.

Steppezandhoen en Hume’s braamsluiper

Na het ontbijt, met een stevige portie porridge, start onze ‘Operatie Steppezandhoen’. We vorderen in gespreide slagorde door de steppen en krijg onze doelsoort snel in het vizier: een vlucht van vier hoenders scheert roepend over en strijkt wat verder neer.

Wat later komen twee steenortolanen zich spontaan aanbieden, een hop roept ons toe en twee steenarenden verschijnen hoog in de lucht. De Mongoolse woestijnvinken komen aarzelend naar de poel waar we postgevat hebben en een duinpieper piept over.

En dan verleggen we onze focus op het volgende target: hume’s braamsluiper. Net als deze topsoort sluipen we door de lage bushes. Met veel geduld, en begeleid door een grijze gors en het gezang van een nachtegaal, slagen we er in de braamsluiper te vinden en te observeren.

Wensboom werkt echt!

Voor ons ontplooit zich een bijna oeverloos, intrigerend steppelandschap. We stoppen bij het winderige Sorbulaq-meer, waar we op een hele checklist aan vogels worden onthaald: Pontische- en steppemeeuwen, witkop- en witoogeenden, zomertalingen … Er vliegt een reuzenstern over en we horen en zien visdiefjes. Steltkluten, temminckstrandlopers en kleine strandlopers foerageren op de plassen. En we tellen zo maar eventjes 36 zwarte wouwen op de oever van het meer.

We lunchen bij een ‘wensboom’ waarin locals honderden linten en doekjes gehangen hebben, in de hoop dat hun wensen in vervulling gaan.

Voor onze wensen doet de boom alvast zijn werk: we zien hier de ortolaan, sperwergrasmus, gekraagde roodstaart en nog enkele zangertjes die de schaduw opzoeken.

Pijpenstelen op de yurt

We brengen twee nachten door in helderwitte yurts. In de met tapijten gevloerde nomadententen genieten we van een eerste verkwikkende nacht in ons warme veldbedje.

’s Morgens trekken we al vroeg op excursie in de eindeloze steppe. Na enkele kalanders en kortteenleeuweriken begint het echte festijn: overvliegende horden roze spreeuwen, een eenzame vorkstaartplevier, kirrende zwartbuikzandhoenen, steppezandhoenen …

We zijn nog maar net op weg naar Turanga Forest, of twee jufferkraanvogels kruisen elegant ons pad.

Een Siberian blue robin wedijvert met hen om onze aandacht, maar de lunchpauze levert de echte protagonisten van de dag op: saxual sparrows en een Turkestan shrike (ondersoort karalini).

In Turanga Forest krijgen we ruimschoots de lokale specialiteiten yellow-eyed pigeon en Turkestan tit in het vizier. Voor de white-winged woodpecker moeten we passen. Een sykes’s warbler spotten we dan weer wel!

De tweede yurtnacht is helaas niet zo’n succes: een geweldige stortbui op het dekzeil klettert ons wakker. Tegen de ochtend regent het gelukkig niet meer, maar het tentenkamp is één groot slijkerig steppeveld geworden.

Lifer in Tjien Sjan

Na een avontuurlijke rit door de glibberige steppe bereiken we de bergen van Tjien Sjan. De weg klimt langzaam omhoog. In de gietende regen walst onze chauffeur Leonid de minibus uiterst behendig door de haarspeldbochten. Rond ons onthult zich een beklijvend berglandschap met diepe kloven en hoge pieken. Geluksvogels als we zijn, zien we de regen afzwakken tot wat gedruppel tegen de tijd dat we ons arendsnest ‘Alpen Rose’ bereiken.

Meteen trekken we richting de grens met Kirgizië. Een controlepost houdt ons even op, maar het uitzonderlijke uitzicht aan de dam van een stuwmeer beloont ons geduld: dit is ibissnavel-terrein!

Gids Sasha is goed geïnformeerd en loopt recht op het verhoopte target af. Niet één, maar twee ibisbills foerageren op een slikstrand aan de rand van het bergmeer. Wat een lifer! Eén van de meest mythische vogelsoorten komt op onze checklist.

En dan gaan de hemelsluizen weer open.

Zonnig hoogtepunt

We trekken hoger het besneeuwde berglandshap van Tjien Sjan in, tot op zo’n 3300 meter. We raken niet met de bus tot aan het aftandse oud-Russische weerstation dat vandaag onze uitvalsbasis is. Te voet en goed ingeduffeld leggen we de laatste hectometers af. Vandaag verwelkomt een genereuze zon ons vogelaarsgroepje, dat traag de 12°-helling opklimt.

De gids vergast ons op een waaier van alpiene vogelsoorten: plain mountain finches, brown accentors, eversman’s redstarts en güldenstädt’s redstarts.

Medereiziger Danny schiet de hoofdvogel af door drie (!) Himalaya snowcocks in de telescoop te krijgen. Knap staaltje speurwerk!

Gelukkig zijn Tjien Sjan’s weergoden ons ook eens gunstig gezind: we genieten van een zonovergoten sneeuwtapijt dat kraakt onder onze voeten. We krijgen een ruby-throat in de kijker, die zonnebaadt op de top van een groene jeneverbessenstruik. Ook een grosbeak, red-mantled rosefich, crossbill, waterpieper en roodmus zitten in de buurt.

“We will see many, many more”

Na tien dagen wenkt voor mij en drie medereizigers het afscheid. Maar vóór de anderen doorreizen naar de streek van Adana, vieren we uitbundig. Met een heerlijk maal en lovende woorden voor het begeleidersteam: STARLING-begeleider Jan, chauffeur Leonid, vriendelijk manusje van alles Aika, en bovenal de uitmuntende gids en ornitholoog Sasha.

Als we voor dag en dauw vertrekken, zwaaien Jan, Aika, Sasha en onze altijd goedlachse medereizeiger Erwin ons uit. Mét een belofte: “we will see many, many more”.

Bedankt voor een prima geslaagde vogelreis. Wij kijken uit naar veel, véél meer!

CHECKLIST VAN DE REIS