Reisverslag Estland 2017: planten, vogels en natuurpracht

Dag 1: trip naar het eiland Saaremaa

Even na de middag landt ons vliegtuig in de Estse hoofdstad Tallin waar de plaatselijke gids ons al opwacht. We vertrekken met ons busje richting eiland Saaremaa, het op een na het grootste eiland in de Baltische zee, waar we onze eerste nacht zullen doorbrengen.

Voor we de ferry op gaan, houden we een eerste tussenstop bij enkele grote rietmoerassen waar we al snel een grote karekiet in beeld krijgen. Ook de eerste zeearend van de reis vliegt voor ons uit en verschillende brilduikers dobberen op het water. Het is nog koud, de bomen hebben nog maar pas hun bladeren en het regent een beetje, maar wij zijn alvast opgewarmd voor deze prachtige reis in een voor velen onbekend land.

Na een vlotte overtocht rijden we westwaarts. Het valt ons op dat er bijna geen enkele tegenligger rijdt: wat een rust. We zien hier niets anders dan bossen en de bermen staan vol met soldaatjes. Nadat we geïnstalleerd zijn in het hotel wandelen we nog even op het strand: drie bonte strandlopers, een bontbekplevier, een dwergstern en grote zaagbekken laten zich fantastisch bekijken. Op ons pad vinden we het rozenkransje, wit bosvogeltje, knikkend nagelkruid, zandanjer en soldaatjes. Het eenbloemig wintergroen staat net in de knop en een houtsnip vliegt knorrend baltsend over. Een magische eerste dag.

Dag 2: diversiteit op Saaremaa

Onze eerste volle dag in Estland. De verwachtingen zijn hoog gespannen. We maken in de voormiddag een wandeling door een bebost natuurreservaat met open venige gronden. Een mooi vleesetend plantje, pinguicula alpina, groeit hier talrijk op de kalkrijke veengrond. Er is in dit gebied sowieso aan speciale planten geen gebrek: de bleke schubwortel, vogelnestje, kleine schorseneer, zevenster, blauwgras en paarse hengel passeren de revue. Op vlak van vogels is het nog rustig, al zien we een mooie grauwe fitis en een fluiter. Ook een koppeltje grauwe vliegenvanger laat zich goed bewonderen. Verder amuseren we ons met het bestuderen van een varenspanner en zoeken we (zonder succes) de kleine vliegenvanger die iets verderop zit te zingen.

Op onze lunchplaats krijgen we een fantastisch adult mannetje roodmus in beeld. Een prachtige waarneming. Het eten moet wachten want ook een paapje zit mooi in de telescoop. Op het domein zelf vinden we na de lunch een koppeltje tapuit dat een nest maakte in de stenen walletjes. Verder kunnen we ook de spotvogel en de grauwe klauwier goed bewonderen. Een lunch met leuke extra’s, dus.

In de namiddag verkennen we de westelijke kustlijn van het eiland. We zoeken er naar zeevogels en houden even halt aan een trektelpost. Nog voor we aangekomen zijn, vinden we vanuit het busje de prachtige orchidee met de naam vrouwenschoentje. We maken uitgebreid foto’s van deze schoonheid. Langs de kustlijn foerageren bontbekplevieren en wel twaalf kanoeten. Ons wachten aan de telpost wordt beloond met een mooie adulte kleine jager, drie roodkeelduikers, grote zaagbekken, eiders en een middelste zaagbek.

Op weg naar het dorpje waar ons een lekker avondmaal wacht, maken we nog een ommetje langs de moeraskant: een watersnip baltst er boven de weiden en een forse zeearend zit te relaxen in een boom. De gids maakt ons attent op een roepende roodhalsfuut. Vanop een brugje krijgen we een mooi territoriaal koppeltje in de kijker. Een prachtige afsluiter van de dag.

Dag 3: vroegochtendtocht en duizenden vrouwenschoentjes

Het is erg vroeg licht in Estland en vogels zijn het meest actief in de ochtend. Vroeg uit de veren dus. We gaan vandaag immers zangvogels zoeken op het meest zuidelijke punt van het eiland: Sääre. We vinden er bij een boerderij een braamsluiper, een grauwe klauwier en een zingende noordse nachtegaal. Een mannetje gekraagde roodstaart zit broederlijk naast een zwarte roodstaart, ideaal voor een vergelijkende studie. Zowel de wielewaal, de kleine bonte specht als de draaihals laten even van zich horen. Draaihalzen zijn in deze periode erg moeilijk waar te nemen omdat ze nu gefocust zijn op hun nest en niet op hun territorium.

We wandelen verder naar de mooie vuurtoren die op het zuidpunt staat. Sommigen krijgen heel kort een sperwergrasmus in de kijker en iedereen wordt ronduit euforisch bij het zien van een machtige reuzenstern. Met zijn krachtige roep passeert hij nog enkele keren om voedsel te brengen naar het broedeiland verderop.

Later in de namiddag wandelen we door een parkachtig boslandschap met oude eikenbossen rond Kuressaare. Hier groeien duizenden vrouwenschoentjes. Het is een formidabel zicht om deze topper in zo’n grote aantallen te zien groeien. Een bruin dikkopje, smaragdlibel, groentje, een nestje fitissen, dwergblauwtje, glassnijder en een koppeltje grauwe vliegenvanger kruisen ons pad.

We zetten onze reis verder en nemen terug de ferry richting het vasteland. In Haapsalu heeft iedereen een room with a view: een zeearend, een grote zilverreiger en een uiterst defensieve noordse stern laten zich netjes bekijken vanaf het balkon. Luxe.

Dag 4: Seawatchen en strandlopers kijken

We vertrekken in de ochtend al vroeg richting Põõsaspea, een trektelpost die bekend staat voor het waarnemen van tienduizenden eenden. Onderweg verrassen we een eland vlak langs de weg, maar het dier kiest snel het hazenpad. Op deze telpost worden jaarlijks vanaf maart tot midden mei alle trekvogels genoteerd. En ook al staan wij hier aan de late kant van het seizoen over de zee turen, toch krijgen we nog verschillende trekvogels in beeld: vijf pleisterende ijseenden, grote groepen eidereenden, een regenwulp, een steenloper en zelfs al terugkerende mannetjes zwarte zee-eend. De parelduikers in zomerkleed zien we alleen op verre afstand.

Na het ‘seawatchen’ verpozen we in het plattelandsdorpje vlakbij. Hier spreken de inwoners nog Zweeds. De tapuit, het paapje en de grauwe klauwier behoren tot de plaatselijke tuinvogels. Een kwartelkoning begint vlakbij te zingen. Dat deze soort zicht moeilijk laat zien, ondervinden ook wij. We moeten we ons tevreden stellen met het kenmerkende geluid. Ook de noordse nachtegaal laat zich enkele keren van dichtbij horen.

Net voor de lunch stappen we nog even naar een plaats waar we kans maken op steltlopers. En ja hoor, twee breedbekstrandlopers en twee temmincks strandlopers foerageren vlakbij. Voor veel deelnemers is de breedbek bovendien een nieuwe soort op hun lijstje. Het wordt nog gekker als we de telescoop richten op de volgende poel. Hier foerageren meer dan veertig breedbekstrandlopers en dobberen acht grauwe franjepoten op het water. Kleine-, bonte– en drieteenstrandstrandlopers, een kanoet, een bontbekplevier en twee mooie dwergsterns laten zich hier goed bekijken.

Niet alleen qua steltlopers is het een topdag, ook dagvlinders fladderen vandaag vrolijk rond. Het is dan ook T-shirtweer. We spotten verschillende aardbeivlinders en een sleutelbloemvlinder. De waardplant van deze laatste groeit en bloeit hier dan ook overal. Ook bemerken we het oranjetipje, de citroenvlinder, het boswitje en verschillende landkaartjes, getooid in voorjaarsgeneratiekleed.

Vlakbij het hotel krijgen we de kans om koppeltjes kuifduiker te bewonderen. Ze zijn niet bang, maar voor het poseren voor een foto halen ze slechte punten. Ringmussen laten zich mooi bekijken en een noordse stern doet zijn best om een vrouwtje te imponeren. Later op de dag speuren we nog rond voor steltlopers en ander gespuis rond het nationaal park van Matsalu. Op een gekende broedplaats van de kluut vinden we maar liefst zeventien stuks. We spotten er ook grutto’s, een late kolgans en enkele tureluurs. Tot grote vreugde van de groep vinden we langs de kant van de weg een koppel kraanvogels met een jong. Iets verder wordt het nog leuker: een nest kleine vosjes krijgt er de eerste lesjes van hun moeder.

’s Avonds nog even vogels kijken levert een grote zaagbek,  zilverplevieren en enkele groepen smienten op. Een fameuze groep kraanvogels vliegt in de verte op en het aantal territoria van bontbekplevieren zijn niet te tellen.

Aan de rand van het nationaal park worden we verwend met een heerlijke barbecue. Het prachtige uitzicht maakt het een avond om niet snel te vergeten.

Dag 5: Tuhu en beverboottrip

Het wordt opnieuw een actieve dag vandaag. We starten met een bezoek aan een uitgestrekt veengebied in Tuhu. Bij het uitstappen vinden we al een kleine vliegenvanger. Het duurt even voor iedereen dit zenuwachtige vogeltje in de kijker heeft. Niet minder dan zeven zeearenden vliegen samen en we komen weer ogen tekort voor de aardbeivlinder, de venwitsnuitlibel en het groentje. Waterdrieblad staat hier massaal naast het pad en enkele staan nog mooi in bloei. Op het veen zelf vinden we de ronde zonnedauw, lange zonnedauw, rhododendron, kleine veenbes, lavendelheide en cotton deergras. Het leuke aan de reis is dat we veel vogels die we kennen als trekvogels eens kunnen waarnemen in hun broedbiotoop. Zo verdedigt hier een mooi koppeltje bosruiter hun territorium. Ook de watersnip, de klapekster, de grutto, de grauwe kiekendief en de tureluur laten zich zien. Een steenarend vliegt langzaam in de verte. Deze arend is een goede indicator van echte grootschalige natuurrijkdommen.

In de namiddag brengen we een bezoek aan de zogenaamde wooded meadows rond Virtsu. Ze zijn typisch voor West-Estland: deze ‘bosgraslanden’ bieden ze een prachtig uitzicht en vormen ze een bijzonder ecosysteem. In deze biotoop groeien meer dan zeventig soorten planten per vierkante meter. Nergens in Europa vind je een dergelijke hoge soortenrijkdom aan planten. Goede habitatcondities en frequent maaibeheer zijn van cruciaal belang om dominante soorten te mijden. Paarse hengel staat in bloei. Verder vinden we grotekeverorchissen, vrouwenschoentjes, groot melkviooltje, gewoon vetblad en een vliegenorchis. Aan het einde van de wandeling worden we beloond met een prachtige witrugspecht.

Onderweg naar de beverboottrip houden we even halt aan de zuidkant van het nationaal park Matsalu. Een korte stop op de uitkijktoren levert twee zeearenden, twee wilde zwanen, een zwarte ruiter, een rietzanger en een bruine kiekendief op. In het struikgewas beneden krijgen enkele geluksvogels een prachtig mannetje sperwergrasmus in beeld. Op de achtergrond klinkt de wielewaal.

Getooid in fluo zwemvestjes en beschermd met een laagje anti-muggenspray beginnen we aan de bevertrip. Spannend. Gele kwikstaarten, rietgorzen, roodmussen en graspiepers zingen langs de waterkant. Na een dik kwartier is het al prijs: een bever zwemt erg dicht bij de boot. Er volgen nog meerdere exemplaren maar de eerste blijft onvergetelijk. Het is genieten vanop de boot: alleen natuur om ons heen. Vanaf de nabijgelegen uitkijktoren hebben we een indrukwekkend zicht over de hele riviervallei. Met blije gezichten keren we terug langs dezelfde route. De zwarte stern, de dwergmeeuw en de bruine kiekendief vliegen langs. Tijdens enkele luisterpauzes horen we goed de snor en de roerdomp. De schipper wijst ons een prachtig eland aan op de oever. Rustig naderend kunnen we het dier mooi observeren op nog geen tien meter van de boot. En dan gebeurt het onverwachte: ze komt zelfs nog enkele stappen dichterbij. We staan verbaasd oog in oog, tot het dier plotseling het hazenpad kiest. Onvergetelijk. Ook de schipper had dit nog nooit meegemaakt. Afsluiten doen we met nog vier elanden. Zij staan op veiligere afstand verder in de graslanden.

Dag 6: Marimetsa en een nachtje in de berenhut

We verlaten vandaag de prachtige westkant van het land en rijden in enkele uren naar het oosten van Estland. We stoppen eerst nog aan het Marimetsareservaat. Puur natuur hier, met unieke oude bossen en een uitgestrekt veengebied van enkele vierkante kilometers. In de bossen vinden we een kleine soort aardster, christoffelkruid en een mannetje kleine vliegenvanger. Deze keer eindelijk met oranje keeltje. Grutto’s en regenwulpen zijn hier stevig aan het baltsen. Het landschap is adembenemend en stil. Een koppeltje goudplevier in prachtig zomerkleed laat zich uitstekend bekijken.

De voorlaatste nacht in Rakvere brengen we door in een berenhut. Meer dan veertien uur zullen we in de hut verblijven, benieuwd welke soorten zullen komen opdagen. Terwijl enkelen nog hun buikje vullen of hun bedje dekken, klinkt plots iets voor zes uur: “BEER!” Een jong mannetje bruine beer weet duidelijk waar hij wat lekkers kan halen. Later op de avond kunnen we ons amuseren met heel wat animo van wasbeerhonden. Er komen nog zeker twee verschillende bruine beren enkele keren voorbij de hut op zoek naar een overblijvende vissenkop.  Ook de vos komt eens piepen. Bonte vliegenvangers zijn druk in de weer met hun nestkast controles. De grote bonte specht, de matkop en de boomklever foerageren aan het voer. Bij schemering zingt in de verte een nachtzwaluw.

Dag 7: opstaan in de berenhut en bossen rond Rakvere

Bijna iedereen heeft toch enkele uren geslapen in de berenhut. En bij het ochtendgloren krijgen we nog een kanjer van een beer op bezoek. Die heeft bijzondere plannen met de voedersilo. Hij heeft blijkbaar erg veel trek in de zonnebloempitjes en klimt de boom in om het hele spel naar beneden te trekken. Na wat beuken op het stukje plastic krijgt hij alle pitjes er snel uit.

Na de nacht in de berenhut brengen we de dag rustig door langs stukjes oude bossen die nog gespaard zijn gebleven van de massale boskap. We krijgen eindelijk een grijskopspecht in de kijker en enkele krijgen vanuit de bus ook een notenkraker in beeld. De kleine vliegenvanger, de bosrietzanger en de roodmus laten zich horen en een koninginnepage vliegt langs. Bij wat tuintjes in een open landschap vinden we direct een grauwe klauwier, een gekraagde roodstaart, een wegvliegende grijskopspecht en meerdere koppeltjes paapjes. We kijken even binnen in een boscomplex van meer dan honderd jaar oud: de bleke schubwortel, het longkruid en de zevenster geven kleur aan de omgeving. Bruine beren lopen hier ook rond, want we vinden op twee plaatsen uitwerpselen. Een hazelhoen wordt vliegend gezien over het pad. Hij roept nog meerdere keren maar is niet meer te vinden. Een witgatje laat zich wel erg goed bekijken. Triest is een verzwakte wilde zwaan: in Estland sneuvelen er heel wat door hoogspanningskabels.

Dag 8: Lahemaa nationaal park

Onze laatste dag in Estland. We maken een wandeling in het oostelijk gedeelte van het park Lahemaa. Via een prachtig uitgestippeld pad wandelen we door oude bossen. Ideale plaats voor hazelhoenen en drieteenspechten, we zijn dus gefocust. Enkele prachtige goudvinken zitten op het wandelpad en de kleine vliegenvanger laat zich weer horen. Verder zien we een houtsnip, een gekraagde roodstaart, een fluiter en een grauwe vliegenvanger. Ook op gebied van planten is de wandeling uiterst interessant. Het linnaeusklokje staat nog maar net in knop maar kleine keverorchissen staan op sommige plaatsen met tientallen langs het pad.

Het is een warme middag en we komen meerdere vlinders en libellen tegen: het geelbont dikkopje, mi-vlinder, boterbloempje, speerwaterjuffer, veel groentjes en de voorjaarsgeneratie van het landkaartje. Een krekelzanger laat zich enkel horen maar de struikrietzanger kunnen we met de hele groep fantastisch bewonderen.

We sluiten deze meer dan geslaagde natuurreis af met een gegidste wandeling door het oude gedeelte van hoofdstad Tallin.